فهیمه رضاقلی- آلودگی هوا، آلودگی صوتی، ترافیک سرسام‌آور، بیماری‌های قلبی و عروقی، چاقی بیمارگونه و ... این‌ها بخشی از ارمغان زندگی مدرن و افزایش خودروها برای ماست؛ یک راه ساده و بسیار کم‌هزینه برای حل این مسایل، استفاده از دوچرخه برای تردد و جابه‌جایی در شهر است.
این روزها که شیوع کرونا و ترس از ابتلا به این ویروس خطرناک به جان و زندگی ما افتاده، از وسایل حمل‌ونقل عمومی هم با تردید و هراس استفاده می‌کنیم و ترجیح‌مان، استفاده از خودروی شخصی، تاکسی‌های اینترنتی و در نهایت پیاده رفتن برخی مسیرهاست؛ در این شرایط هم همچنان دوچرخه به‌عنوان یک وسیلۀ نقلیه‌ی پاک و ارزان مطرح است که فاصله‌گذاری اجتماعی را هم به بهترین شکل، ممکن می‌سازد. طبق مصوبات شورای عالی شهرسازی در دهه‌ی هفتاد، شهرداران و شهرسازان موظف‌اند در شهرهای بالای 50 هزار نفر مسیرهای ویژه‌ی دوچرخه را ایجاد کرده و در طرح‌های جدید شهرسازی پیش‌بینی کنند؛ اما در شهر کرمان که با وجود مسطح بودن و داشتن حداقل پستی و بلندی، به‌راحتی می‌توان در آن دوچرخه‌سواری کرد، تا همین چند وقت پیش مسیر ویژه‌ی دوچرخه ایجاد نشده بود. با شیوع کرونا سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور ابلاغیه‌ای در تاریخ بیست‌وچهارم اردیبهشت‌ماه به شهرداران سراسر کشور صادر کرد مبنی بر اختصاص بخشی از عرض خیابان‌ها به تردد پیاده و مسیر دوچرخه و همچنین کاهش سرعت خودرو در این مسیرها به 20 کیلومتر.
مسیرهای دوچرخه بر اساس طرح جامع شهر کرمان اجرا می‌شوند
مهران عالم‌زاده، شهردار کرمان از ابتدای مدیریت خود بر شهر کرمان، تأکید ویژه‌ای بر کاهش پروژه‌های خودرومحور و تسهیل و تسریع حضور پیاده و ایجاد مسیرهای ویژه‌ی دوچرخه داشته است. چندی پیش هم شهرداری کرمان، اختصاص مسیر ویژه به دوچرخه‌سواران کرمانی را از مسیر چهارصد متری خیابان سپه آغاز کرد اما نقدهایی ازجمله ناامن بودن مسیر دوچرخه‌ی واقع در خیابان سپه ازسوی پلیس راهور، پس از امضای صورت‌جلسه‌ی مربوط به مسیر دوچرخه‌ی خیابان سپه مطرح شد که عالم‌زاده در نشست عمومی شورای اسلامی شهر کرمان ضمن صحبت در مورد مسیرهای دوچرخه‌ی در دست اقدام شهرداری، توضیحاتی هم در رابطه با نقدهای مطرح‌شده بیان کرد. او به این نکته اشاره کرد که در طرح جامع ترافیک شهر کرمان حدود ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر مسیر دوچرخه‌سواری و در هر منطقه‌ی شهری پنج مسیر دیده شده است.
شهردار کرمان با تأکید بر هماهنگی هر منطقه با پلیس شهرستان برای اجرای مسیر دوچرخه‌سواری گفت که شهرداری منطقه سه بعد از هماهنگی با پلیس شهرستان و امضای صورت‌جلسه، کار خود را از خیابان سپه شروع کرده است. عالم‌زاده درخصوص توقف کار، توسط پلیس راهور استان گفت: هرچند اجرای این مسیر در طرح جامع ترافیک دیده شده و نیاز به تصویب دوباره ندارد، چراکه طرح‌های مصوب در طرح تفصیلی بدون مجوز و تنها با اولویت‌بندی شورای اسلامی شهر اجرا می‌شود، اما طرح مسیرهای دوچرخه‌سواری به لحاظ ایمنی بیشتر شهروندان، در شورای ترافیک استان مطرح و بازنگری می‌شود. او این را هم گفت که احداث مسیرهای دوچرخه را باید از جایی شروع می‌کردیم که مسیر خیابان سپه انتخاب شد.
امسال 10 مسیر دوچرخه در مناطق پنج‌گانۀ شهرداری اجرا می‌شود
مهدی نیکویی؛ معاون حمل‌ونقل و امور زیربنایی شهردار کرمان در مورد برنامه‌ی شهرداری در ایجاد مسیرهای دوچرخه می‌گوید: ما یک برنامه‌ی جامع پنج‌ساله‌ی دوچرخه‌سواری تدوین کرده‌ایم و برای سال اول 10 مسیر دوچرخه در مناطق پنج‌گانه‌ی شهرداری طراحی شده است. در منطقه‌ی دو، مسیر مشترک پیاده و دوچرخه در انتهای بلوار جمهوری به طول 1500 متر در حال اجراست. یک مسیر دیگر در اطراف مجموعه‌ی المپیک تربیت بدنی به طول 4500 متر در حال آماده‌سازی است. طراحی مسیر دوچرخه‌ی لوپ هزارویکشب و بلوار حمزه به طول 2100 متر سال گذشته انجام شده و پس از چند جلسه بحث درخصوص آن در کمیتۀ فنی تخصصی شورای ترافیک، قرار شد از شورای تأمین استان هم مجوز گرفته شود؛ این مسیر از هزارویکشب به بلوار آزادگان، بلوار حمزه و بلوار جمهوری متصل می‌شود. یک مسیر نیز در بلوار هوانیروز در حال اجراست که به بلوار بعثت، بلوار رضوان و درنهایت به بلوار جمهوری متصل می‌شود. دو مسیر دوچرخه هم برای منطقۀ یک طراحی شده؛ این مسیر از کمربند شمالی به بلوار شهید عباسپور، میدان عاشورا و میدان بسیج متصل می‌شود. ضمن اینکه پیاده‌پذیری میدان شورا و مسیر دوچرخه در این ناحیه نیز طراحی شده و باید اجرا شود. مسیر دیگر در منطقۀ یک به طول 4200 متر از خیابان شهدای خانوک و خیابان کارگر به خیابان مصلاست. دو مسیر را برای منطقۀ سه پیش‌بینی کردیم که امسال اجرا شود؛ یک مسیر به طول 2500 متر از چهارراه بهداری و خیابان سپه به سمت پارک نشاط و پارک مطهری است که در حال اجراست. مسیر دیگر منطقۀ سه به طول دو هزار متر در پارک جنگلی شهید باهنر واقع در جاده تهران است. در منطقۀ پنج بافت قدیم، مسیر مشترک با منطقه چهار را داریم؛ این مسیر به طول 1400 متر خیابان تجلی و گلبازخان را از طریق خیابان معلم به چهارراه بهداری و خیابان سپه متصل می‌کند. در منطقۀ چهار، دو مسیر در خیابان طالقانی و خیابان امام وجود دارد که به خط شش در بلوار 22 بهمن به طول 2200 متر متصل می‌شود. در بلوار 22 بهمن به‌رغم اینکه در طرح جامع پیش‌بینی نشده، بنا به توصیه‌ی کارگروه فنی شورای ترافیک، مسیری را در نظر گرفتیم که طراحی ویژه‌ای هم دارد و به طول شش هزار متر، دو طرف بلوار را پوشش می‌دهد.
نیکویی در مورد اهمیت مسیر دوچرخه‌ی خیابان سپه و ضرورت اجرای آن می‌گوید: خط سه واقع در خیابان سپه، محل اتصال مسیرهای دوچرخه‌ی چهار منطقۀ شهرداری است؛ یعنی خط سه با خطوط پنج، هفت و چهار کاملاً به‌صورت شبکه دیده شده و اگر مسیر خیابان سپه اجرا نشود، بقیۀ کار معطل می‌ماند.
معاون حمل‌ونقل و امور زیربنایی شهردار کرمان یادآور می‌شود که با ایجاد و راه‌اندازی این مسیرها در سال‌جاری در مجموع 31.5 کیلومتر خط ویژۀ دوچرخه‌سواری در شهر کرمان خواهیم داشت که 16 کیلومتر آن در دست اقدام است و باقی مسیرها نیز اگر براساس برنامه جلو برویم تا پایان امسال محقق خواهد شد.
نیکویی با اشاره به اینکه کرمان جزو معدود شهرهایی در کشور است که مسیر بین‌شهری دوچرخه دارد، می‌گوید: ما مسیر 25 کیلومتری دوچرخۀ کرمان - ماهان را داریم اما در رابطه با مسیرهای دوچرخۀ درون‌شهری از سایر شهرها عقب هستیم.
مدیران دستگاه‌های اجرایی هم‌دل باشند و شهرداری را دلسرد نکنند
احمد احمدی، دبیر ستاد پروژه‌ی پیاده‌پذیری و حمل‌ونقل عمومی شهر کرمان با تأکید بر اینکه طراحی برنامه‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و ارتباطات سازمانی برای اجرای مسیرهای دوچرخه باید به‌صورت یکپارچه پیش بروند، می‌گوید: برنامه‌های سخت‌افزاری شامل فراهم کردن زیرساخت‌ها، اجرای طرح دوچرخه‌ی اشتراکی و ایستگاه‌ها و خانه‌های دوچرخه است. برنامه‌های نرم‌افزاری شامل آموزش، بازاریابی و اقدامات فرهنگی ازجمله برگزاری همایش و کمپین‌های ترویج دوچرخه‌سواری است. در زمینه‌ی ارتباطات سازمانی نیز تدوین آیین‌نامه‌ها و برگزاری جلسه با سازمان‌های مردم‌نهاد و هماهنگی‌های بین‌سازمانی را پیش می‌بریم.
او یادآور می‌شود که در نقشه به خطوط دوچرخه، خطوط فیروزه‌ای گفته می‌شود و لوگوی مسیر دوچرخۀ شهر کرمان طراحی شده و به‌زودی رونمایی می‌شود.
دبیر ستاد پروژه‌ی پیاده‌پذیری و حمل‌ونقل عمومی کرمان در خصوص ایراداتی که به مسیر دوچرخه‌ی خیابان سپه وارد شده، می‌گوید: شهرداری منطقه سه قبل از شروع عملیات اجرایی خیابان سپه، برای امکان‌سنجی طرح از مشاور بومی معماری و شهرسازی بهره گرفت؛ طراحی و جزئیات با ایمنی بالا در دستور کار قرار گرفت و کار فشرده‌ای در مدت کوتاه انجام شد. از سازمان مدیریت و مهندسی شبکه‌ی حمل‌ونقل و پلیس راهور دعوت شد و در چند جلسه توضیح داده شده؛ درنهایت نیز قرار شد ابتدا مسیر خیابان سپه به پارک نشاط آماده شود. ابتدا قرار بود مسیر خیابان سپه 15 روزه به پارک مطهری متصل شود اما با حرف و حدیث‌هایی که پیش آمد، ادامه‌ی اجرای مسیر دو و نیم کیلومتری دوچرخه در منطقۀ سه، کُند شد. مدیران دستگاه‌های اجرایی باید هم‌دل باشند و حالا که بعد از سال‌ها برای اجرای طرح جامع و مسیر دوچرخه اقدام شده، شهرداری را دلسرد نکنند.
احمدی در مورد مسیر دوچرخه‌ی بلوار جمهوری می‌گوید: خوشبختانه دکتر نیکویی در معاونت حمل‌ونقل و امور زیربنایی از ابتدا پیگیر اجرای این مسیر بودند و در کنار شهردار، کار را پیش بردند. در مسیر دوچرخه‌ی بلوار جمهوری کلیه‌ی استانداردها رعایت می‌شود و اطمینان دارم با راه‌اندازی این مسیر، تقاضای عمومی برای ساخت سایر مسیرهای دوچرخه در شهر افزایش پیدا می‌کند.
او با اشاره به اینکه امروزه مدنیت و روابط اجتماعی که جزو اصول شهرسازی است، تضعیف شده، ترویج دوچرخه را یکی از راه‌های تقویت روابط اجتماعی می‌داند و می‌گوید: گسترش تردد با دوچرخه، دلبستگی و حس تعلق شهروندان به شهر را افزایش می‌دهد.
ارائۀ بسته‌های تشویقی به دوچرخه‌سواران و اعمال محدودیت برای خودروسواران
دبیر ستاد پروژه‌ی پیاده‌پذیری و حمل‌ونقل عمومی کرمان به تجربه‌ی شهرهای دوچرخه‌محور جهان و برخی شهرهای دیگر در کشور خودمان اشاره می‌کند و می‌گوید: در شهرهای هلسینکی و اسلو که دوچرخه را محور حمل‌ونقل درون‌شهری خود قرار داده‌اند آمار کشته‌های تصادفات به صفر رسیده است. در نیوزیلند صد میلیون دلار برای کاهش سرعت خودروها تا 30 کیلومتر بر ساعت هزینه شده است. در کشور خودمان هم رقابت جدیدی برای توسعه‌ی حمل‌ونقل دوچرخه شکل گرفته؛ در برخی شهرها با وجود افزایش قیمت سوخت، تعرفه‌ی دوچرخه‌ی اشتراکی افزایش قیمت نداشته است. سال گذشته در قزوین 50 کیلومتر مسیر دوچرخه اجرا شد. در کیش 75 کیلومتر مسیر پیوسته‌ی دوچرخه اجرا شده. شهر مشهد 190 کیلومتر مسیر دوچرخه دارد. تهران پل دوچرخه به طول 48 کیلومتر را دارد. در اصفهان نیز تاکنون صد کیلومتر مسیر دوچرخه اجرا شده است. در شیراز از دوچرخه‌های نسل چهار استفاده می‌کنند که مجهز به جی‌پی‌اس و قفل الکترونیکی هستند و در طرح پنج ساله‌ی این شهر قرار است ده هزار دوچرخه‌ی هوشمند اضافه شود. در حال حاضر هم شیراز 285 ایستگاه دوچرخه دارد. احمدی یادآور می‌شود: انجام این اقدامات در صورتی میسر است که همه‌ی مسئولان مرتبط پای کار باشند و با ارائه‌ی بسته‌های تشویقی و خدمات ویژه به دوچرخه‌سواران، شهروندان را به استفاده‌ی بیشتر از دوچرخه ترغیب کنند؛ نهادهای خدمات‌رسان از دوچرخه استفاده کنند، برای مثال پلیس دوچرخه‌سوار داشته باشیم. ادارات و دانشگاه‌ها هم باید در این زمینه پیش‌قدم شوند و برای کارمندان‌شان تسهیلاتی در خرید دوچرخه در نظر بگیرند مثل پرداخت قسطی یا دادن بسته‌های تشویقی به کارمندانی که با دوچرخه به محل کار می‌آیند. ایستگاه دوچرخه در مدارس راه‌اندازی شود. امام جمعه و استاندار از مدیران ادارات بخواهند که از کارمندان دوچرخه‌سوار خود حمایت کنند و مدیران ادارات نیز از دوچرخه استفاده کنند.
او ادامه می‌دهد: معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری، اقدامات خوبی برای فرهنگ‌سازی انجام داده و هیئت دوچرخه‌سواری هم ورود کرده. صداوسیما نیز باید همکاری کند و برنامه‌هایی برای تشویق شهروندان به استفاده از دوچرخه در شهر بسازد.
دبیر ستاد پروژه‌ی پیاده‌پذیری و حمل‌ونقل عمومی کرمان در مورد اینکه چرا شهرداری به دنبال اجرای طرح‌های دوچرخه‌ی اشتراکی نیست، می‌گوید: در زمینه‌ی دوچرخه‌ی اشتراکی، ابتدا باید زیرساخت‌ها و مسیرهای دوچرخه فراهم شود؛ بخش خصوصی هم در این رابطه سراغ شهرها و مناطقی می‌رود که مسیرهای دوچرخه‌ی بیشتر و دوچرخه‌ی هوشمند دارند. ما در این زمینه‌ها هنوز عقب هستیم و ابتدا باید زیرساخت‌ها را فراهم کنیم.
احمدی تأکید دارد که نوع نگاه ما باید تغییر کند؛ سلطه‌ی خودروها باید از ذهن‌ها پاک شود. شهر برای همه است و همه‌ی شهروندان باید بتوانند به‌طور ایمن از مسیرهای درون‌شهری استفاده کنند. او می‌گوید: از خودروسواران به دلیل اینکه موجب آلودگی هوا می‌شوند باید مالیات و جریمه گرفته شود و طرح‌های محدودکننده‌ی عبور و مرور خودروها در شهر ازجمله طرح زوج و فرد اجرا شود.
منافع جایگزینی دوچرخه به‌جای خودرو ازجمله هوای پاک، آرامش و سلامت جسم و روان، کاهش هزینه‌ها، کمک به محیط زیست و افزایش حس تعلق شهروندان به شهر، شامل همۀ ما می‌شود. حال که پس از گذشت دو دهه از تصویب طرح جامع شهر کرمان، شهرداری ارادۀ جدی در اجرای مسیرهای دوچرخه دارد و اقدام به طراحی و اجرای مسیرها کرده، سایر ارگان‌ها نیز باید به فراخور حیطۀ فعالیت خود حمایت لازم را از طرح‌های دوچرخه‌محور داشته باشند؛ مدیران دولتی با استفاده از دوچرخه در ترویج فرهنگ دوچرخه‌سواری پیش‌قدم شوند و با ارائه‌ی بسته‌های تشویقی کارکنان خود را نیز به استفاده از دوچرخه در ترددها ترغیب کنند. راهنمایی و رانندگی نیز که وظیفۀ تأمین ایمنی دوچرخه‌سواران و نظارت بر سرعت خودروهای عبوری را دارد، به‌جای مانع‌تراشی در اجرای طرح‌های معطل‌ماندۀ مسیر دوچرخه با حمایت جدی از اجرای این مسیرها و برقراری طرح‌های محدودکنندۀ حضور خودروها در شهر نقش خود را در ایجاد امنیت برای دوچرخه‌سواران و جا افتادن فرهنگ دوچرخه‌سواری در شهر ایفا کند.
