فهیمه رضاقلی- ذهنیت عامۀ مردم نسبت به دست‌فروشی، به برخورد قهرآمیز نیروهای شهرداری با دست‌فروشان و جمع کردن بساط آنها برمی‌گردد و اغلب دست‌فروشان هم شاید شهرداری را در مقابل خود بدانند؛ در حالیکه دست‌فروشی در صورتی که موجب سد معبر نشود، غیرقانونی نیست. به‌ویژه که چند وقتی است که شهرداری مکان مناسب و مشخصی را برای فعالیت دست‌فروشان در نظر گرفته است. این اقدام که توسط سازمان سامان‌دهی مشاغل شهری و فراورده‌های کشاورزی شهرداری کرمان انجام شده، نشان از ارادۀ جدی برای سامان‌دهی به دست‌فروشی با هدف حمایت از این فروشندگان و نیز سامان دادن به فضای شهر دارد.
با محمود ایرانمنش، سرپرست سازمان سامان‌دهی مشاغل شهری و فراورده‌های کشاورزی شهرداری کرمان گفت‌وگو کردیم که در همین مدت کوتاه مدیریت خود بر این سازمان، گام‌های مؤثری برای سامان‌دهی دست‌فروشان شهر کرمان برداشته است.
آنچه در دیدگاه عموم جا افتاده، برخورد قهرآمیز شهرداری با دست‌فروشان و جمع کردن بساط آنهاست؛ در حالیکه دست‌فروشی در صورتی که موجب سد معبر نشود، غیرقانونی نیست؛ در حال حاضر شهرداری و شخص جنابعالی چه نگاه و رویکردی به دست‌فروشی و فعالیت دست‌فروشان دارید؟
شهرداری، سامان‌دهی دست‌فروشان را وظیفۀ خود می‌داند و شهردار هم بر این موضوع تأکید دارند. از وقتی در این سمت مشغول به کار شدم سامان‌دهی دست‌فروشان را در دستور کار قرار دادم. دست‌فروشی در معابر عمومی شهر در برخی نقاط به‌ویژه دور میدان رسالت و میدان هفت‌باغ به یک معضل بزرگ تبدیل شده بود. در میدان هفت‌باغ محیطی را در پشت جدول‌های میدان، تسطیح و جدول‌گذاری کردیم که دست‌فروش‌ها بتوانند بساط خود را آنجا پهن کنند اما متأسفانه عدۀ کمی از آنها به این قسمت رفتند و اغلب همان دور میدان بساط می‌کنند و مشکلاتی را برای خودشان، هم‌شهریان و شهرداری به وجود می‌آورند؛ در میدان رسالت هم همین‌طور. طی روزهای اخیر با همکاری شهرداری منطقه چهار و دیگر مجموعه‌های شهرداری، فضایی را جنب شهربازی در بلوار 22 بهمن آماده کردیم، غرفه‌بندی و شماره‌گذاری شد. به دست‌فروش‌های میدان هفت‌باغ و میدان رسالت اطلاع دادیم که به این مکان بیایند و چند هفته‌ای است که به‌صورت آزمایشی آمده‌اند و استقبال خوبی شد. همۀ دست‌فروش‌های میدان رسالت به مکان جدید آمده‌اند و در بازدیدهایی که داشتیم، دیگر دور میدان رسالت تجمع نکرده‌اند؛ از دست‌فروشان میدان هفت‌باغ هم تعداد زیادی آمده‌اند. کسانی که می‌خواهند دور میدان هفت باغ دست‌فروشی کنند فقط در مکانی که در پشت جدول‌های میدان مشخص شده، اجازۀ پهن کردن بساط دارند یا اینکه می‌توانند به محل جنب شهربازی در بلوار 22 بهمن بیایند.
دست‌فروش‌هایی که مدت زیادی در یک جا فعالیت می‌کنند، مشتری‌های خود را دارند و معمولاً به‌راحتی حاضر به جابه‌جایی از آن محل نیستند؛ برای جلب نظر آنها چه کردید؟ این مکان چه امکاناتی دارد؟
وظیفۀ شهرداری سامان‌دهی دست‌فروشان است و ما این کار را انجام دادیم و مکانی را برای آنها در نظر گرفتیم. این مکان یک شب‌بازار برای تمام روزهای هفته است و روزهای جمعه هم در طول روز جمعه‌بازار است. زیرساخت‌های لازم فراهم شده، روشنایی آن تأمین شده و خط‌کشی و غرفه‌بندی انجام شده است. نگرانی دست‌فروشان این بود که شاید مشتری خود را از دست بدهند اما با توجه به دستور شهردار قرار شد با نصب چند بیلبورد در سطح شهر این موضوع اطلاع‌رسانی شود. از همان ابتدا در میدان رسالت و هفت‌باغ، بنرهایی نصب شده و جابه‌جایی دست‌فروشان اطلاع‌رسانی شد که مشتری این افراد بدانند آنها به کجا نقل مکان کرده‌اند. استقبال مردم هم در مکان جدید خوب بوده؛ هفتۀ گذشته بازدیدی با جناب شهردار داشتیم و ایشان هم موافق بودند که این کار ادامه پیدا کند؛ دست‌فروشان هم درخواست‌هایی داشتند که مطرح شد.
برای جلب موافقت فروشندگان، از 20 روز پیش از آن‌که منتقل شوند، همکاران ما هر شب مراجعه کردند و با آنها صحبت کردند و گفتند که مکان جدید برای آنها در نظر می‌گیریم و می‌توانند نشانی آن را به مشتری‌هایشان اطلاع دهند؛ یعنی این‌طور نبود که برخورد قهری شود؛ خیلی دوستانه رفتار شد. الآن هم که نزدیک یک ماه از جابه‌جایی آنها می‌گذرد، مردم کم‌کم متوجه می‌شوند و مراجعه‌شان بیشتر می‌شود. با نزدیک شدن به ایام نوروز و خریدهای آخر سال، قطعاً بازار دست‌فروشان در مکان جدید هم رونق می‌گیرد، به‌ویژه که کنار شهربازی هم هست و مراجعه‌کنندگان زیادی دارد.
یکی از مشکلاتی که بساط دست‌فروشان در میدان رسالت ایجاد می‌کرد، تشدید ترافیک و خطراتی بود که خود دست‌فروشان را تهدید می‌کرد و امکان تصادف خودروهای عبوری با این افراد زیاد بود. مکان جدید یعنی جنب پارکینگ شهربازی واقع در بلوار 22 بهمن، عریض است و مکان بسیار مناسبی برای این فعالیت است.
در حال حاضر فقط همین مکان برای دست‌فروشان در نظر گرفته شده؟
بله؛ در شهرهای بزرگ هم این‌طور نیست که تعداد زیادی بازارچه برای دست‌فروشان داشته باشند، خیلی شهرها هنوز یک بازارچه هم ندارند. ما در حال حاضر همین یک مکان را در نظر گرفتیم. شهردار محترم نظرشان این بود که اگر جواب دهد و دست‌فروشان و مردم استقبال کنند، شاید بازارچۀ دیگری در سایر مناطق شهر راه‌اندازی کنیم.
شما از سامان‌دهی دست‌فروشان در قالب شب‌بازار و در یک منطقه از شهر کرمان گفتید؛ آیا محدود کردن زمان و مکان فعالیت دست‌فروشان موجب عدم تمایل عده‌ای از این افراد به حضور در مکان‌های مشخص‌شده نخواهد شد؟
ببینید دست‌فروشی معمولاً شغل دوم این افراد است و این کار را به‌عنوان یک کمک‌هزینه برای گذران زندگی انجام می‌دهند و معمولاً در تمام طول روز نیستند. از طرف دیگر نمی‌شود فقط به دست‌فروش‌ها فکر کرد؛ به هر حال ساعاتی که کسبۀ بازار در حال فعالیت هستند، نباید دست‌فروشان باشند، به هر حال کاسبی که کلی هزینه کرده برای مغازه و اجناس خود و مالیات و هزینه‌های دیگر می‌پردازد، اگر تعداد بازارچه‌ها زیاد باشد و در تمام طول روز فعالیت کنند، دیگر بازار اصناف کساد می‌شود و اصناف مخالفت خواهند کرد، ما هم موافق این موضوع نیستیم. در پاییز و زمستان از ساعت هفت شب تا هر زمان که خودشان بخواهند می‌توانند در این مکان فعالیت کنند؛ در بهار و تابستان هم از ساعت 9 شب.
مقابله و برخورد شهرداری با دست‌فروشان در چه مواردی اعمال می‌شود و به چه صورت است؟
شهرداری برخورد قهرآمیز ندارد؛ برخوردها مسالمت‌آمیز است؛ اگر نیاز به برخورد جدی هم باشد از طرف سازمان اجرائیات است نه ما. کار ما فقط سامان‌دهی است که به این منظور مکان و بستر فعالیت آنها را فراهم کرده‌ایم. همکاران ما فروشندگان را با رضایت کامل به این مکان انتقال دادند.
در خبرها از راه‌اندازی بازارچۀ لوازم دست‌دوم در شهر کرمان گفته بودید؛ با توجه به نزدیک شدن به روزهای آخر سال و ایام خرید، آیا قبل از ایام نوروز انجام خواهد شد؟ مکان آن مشخص شده است؟
از همان قدیم در میدان ارگ، در کوچه‌ای به‌نام کوچۀ سرمست یا کوچه باغ در روزهای جمعه عده‌ای بساط لوازم دست دوم داشته‌اند که البته فروش آنها غیرقانونی است و گاهاً تخلف‌های سنگینی هم انجام می‌شود؛ اما اینکه صورت‌مسئله را بخواهیم پاک کنیم، درست نیست، باید مسئله را حل کنیم. قبلاً در میدان رسالت هم مأموران اجرائیات می‌رفتند تذکر می‌دادند و بساط دست‌فروشان را جمع می‌کردند اما آنها فردا شب دوباره پهن می‌کردند؛ باید یک مکانی برای‌شان در نظر گرفته می‌شد که این کار انجام شد. ما با همکاران در شهرداری منطقه یک و اجرائیات شهرداری صحبت کردیم، قرار شده زمینی را در اختیارمان بگذارند. جابه‌جایی این فروشندگان کار بسیار سختی است چون آنها سال‌ها اینجا بوده‌اند و مشتری خودشان را دارند و به این راحتی راضی به جابه‌جایی نمی‌شوند.
کار دیگری که انجام شد، سامان‌دهی وانت‌بارهایی بود که آنها هم به‌نوعی در قالب دست‌فروشی می‌گنجند. هفت نقطه از شهر را برای فعالیت این وانت‌بارها در نظر گرفتیم و آنها را سامان‌دهی کردیم. با صاحبان وانت‌بارها هم صحبت کردیم. چند نقطه خیلی خوب جا افتاده و مشتری خوبی دارند، یکی در بلوار 22 بهمن و یکی انتهای پل کوثر در بلوار عطا احمدی و یک نقطۀ دیگر، در چهارراه باقدرت جنب پل هوایی است. هفت مکان در پنج منطقۀ شهرداری در نظر گرفته‌ایم که وانت‌بارها سامان یابند و موجب سد معبر نشوند.
