زیبایی، ذات هنر و صفتی الهی است که در عرصهي خلقت بازتاب یافته و در آن تجلی يافته است. جمال، تجلی زيبايي حق در عالم هستی است. بايد گفت زیبایی واقعی در يک حقيقت محض پنهان است و هیچ حقیقتی نیست که زیبایی از آن جاری نشود. همانطور که ميدانيم تجربهي زیباشناختی تجربهای خوشایند و مطلوب است که به زندگی ارزش و معنا میبخشد. این تجربه مبتنی بر تعمقی نشأت گرفته از درون انسان است که سبب میشود او محیطش را بهتر درک کند و از آن چيزهايي بياموزد.
هنر، زبان رسایى دارد که هیچ زبانى نه زبان علم، نه زبان معمولى، نه زبان موعظه نميتواند به شيوايي آن، ناقل مفهوم و معني باشد و حالا اينجا در نگارخانهي شهيد آتشي پارک مطهري هنري عرضه شده است که در قالب حروف و با ترکيب طرح، خطوط و اشکال مختلف نام خدا را فرياد ميزند و اسماء الهي را در پيچيدهترين و زيباترين شکل ممکن به معرض نمايش ميگذارد. اين نمايشگاه با تلاش و پیگیری حوزهي هنري استان کرمان برپا شده و ميزبان 63 اثر از 50 هنرمند سراسر کشور است که در قالب حروفنگاري سبکي بديع عرضه کرده است. در اين رابطه با محمدحسین ملکي در ارتباط با چگونگي برپايي اين نمايشگاه و عرضهي آثار حروفنگاري که براي اولين بار در کرمان در اين سبک و سياق ارائه شده است به گفتوگو نشستيم.
• آقاي ملکي تعبير شما از هنر چيست و آثار ارائه شده در اين نمايشگاه را چگونه ارزيابي ميکنيد؟
در واقع هنر بهطور ذاتي با معنويت و با حکمت الهي پيوند عميقي دارد و آنچه که امروز ما در اين نمايشگاه ميبينيم اسماء الهي است که در قالب تايپوگرافي يا همان حروفنگاري ارائه شده است و در اين رابطه هنرمندان به زيبايي توانستهاند عمق معناي اسم شريف الهي را نشان دهند. در واقع بايد گفت ازاینجهت که هنر به اصل خودش برگشته است بين آثار اين نمايشگاه با نمايشگاههاي ديگر تفاوتي وجود دارد که البته تمرکز ما و هدف ما نيز در همين مقولات است و اين آثار همان شيوهي هنري است که کمتر به آنها توجه شده است. شايد اينگونه بتوان گفت که بخشي از هنر بهصرف زيبايي متوقف شده است و عدهای در يک زيبايي مفرح هنر را خلاصه کردهاند.
• بنابراين شما براي هنر وظيفه و تعهدي قايل هستيد، به نظر شما تعهد هنر نسبت به جامعه چيست و آيا آثار ارائه شده در اين نمايشگاه را اينگونه ميبينيد؟
هنر متعهد که حوزهي هنري داعیهدار توليداتي در اين عرصه است در واقع هنري است که هنرمند در آن نسبت به ترويج ارزشها و اصلاح آسيبهاي اجتماعي متعهد باشد و به نظرم اين رويداد فرهنگي ميتواند گام بزرگي در اين مسير باشد. بايد بگويم در اين نمايشگاه کارهاي متعدد و تازهاي ارائه شده است و در اين ميان آثار بسيار شاخصي وجود دارند که در عين سادگي نه تنها اسماء الهي را بلکه معناي بينهايت آنها را به تصوير کشيدهاند و اين چيزي است که نه با کلام بلکه با زبان هنر تفسير شده و بسیار تأثیرگذار است.
• در اين نمايشگاه چند اثر ارائه شده و اغلب در چه سبکي هستند؟
63 اثر از 50 هنرمند سراسر کشور در اين نمايشگاه وجود دارد و تمامي آنها در سبک تايپوگرافي يا همان حروفنگاري ارائهشدهاند که شيوهي هنري جديدي است که در قالب طرحها و سبکهاي مختلف ارائه ميشود و هماکنون در خدمت اسماء خدا قرارگرفته و زيبايي اسم خداوند را به نمايش گذاشتهاند.
• هنر تايپوگرافي چيست؟
تایپوگرافی تقویت ویژگی بصری حروف و نزدیک کردن نوشتار به وجه تصویری است و اساس این هنر گرافيک است. در این هنر طراح میکوشد با تغییر عناصر متن، مثل اندازه، فاصلهي حروف، شکل حروف، فاصلهی خطوط، پاراگرافبندی و مواردی از این دست زبان بصری برای تایپ به وجود آورد. بر اين اساس طراحان وظیفهي انتقال ذهنیات خود و پیام موضوع را در طرحهایشان بر تصویر و حروف قرار میدهند. بنابراين خط، در روند تحولات جدید، وظیفهي خود را خوانایی و سهولت نگارش نمیداند و کم و بیش به فرمی زیبا تبدیل شده است که در درجهي اول مفهوم نوشته را قبل از خوانده شدن، بیان میکند.
بايد بگويم هر چند بعضي از کارها با نرمافزارهای کامپيوتري اجرا شده است اما طراحی حروف نمیتواند تقلیدی باشد، اثر تایپوگرافی یا بهوضوح بیانگر مضمون و پیامی است که باید منتقل کند یا اجرایی است که اتفاقی خوب از کار درآمده است و فقط از لحاظ ظاهری جسورانه و متعارف به نظر میرسد. مطمئنا هیچ فیلتری در فتوشاپ وجود ندارد که مزیتی برای خلق یک شاهکار تایپوگرافی محسوب شود.
• آيا هنر تايپوگرافي جديد است يا سابقهي طولاني دارد؟
سيزدهمين دورهي برگزاري نمايشگاه تايپوگرافی در کشور در ماه رمضان امسال در تهران برگزار شد و ما در آذرماه اين آثار ارائه شده را به کرمان آورديم. بايد بگويم در حال حاضر هر ساله نمايشگاه تايپوگرافي با موضوعات جديد و با محوريت خاص در تهران برگزار ميشود اما اين اولين نمايشگاه تايپوگرافي با موضوع اسماءالحسني است که در اين قالب براي اولين بار در کرمان ارائه شده است.
• اين آثار چگونه و از چه طريق ارائه شده و آيا رقابتي در اين ميان بوده است يا خير؟
فراخوان آن به طور سراسري از ابتداي امسال اعلام و با ارسال آثاري از سوي هنرمندان سراسر کشور، نمايشگاهي با عنوان اسماءالحسنی در تهران برگزار شد و بعد از آن حوزهي هنري استان کرمان درخواست کرد تا نمایشگاه اين آثار در کرمان برگزار شود و اين اتفاق افتاد و ما بعد از تهران اولين شهري هستيم که اين آثار را در معرض نمايش میگذاریم و احتمال دارد تا پايان امسال به صورت چرخشي اين آثار در ساير استانها نيز به نمايش گذاشته شوند.
• چند اثر از کرمانيها در اين مجموعه وجود دارد؟ هدف از برگزاري اين نمايشگاه در کرمان چيست؟
اینجا 2 اثر از هنرمندان کرماني وجود دارد و هدف از برگزاري آن استفادهي مردم و آشنايي آنان با هنر حروفنگاری و آشنا شدن هنرمندان با آثار ساير هنرمندان در اين رشته بود تا با ديدن اين آثار ارزشمند ايدههاي خوبي به ذهنشان برسد. بايد بگويم در واقع ما براي جذب مخاطب و ايجاد علاقه به هنر، نمايشگاهها را برگزار ميکنيم، شايد افرادي باشند که با ديدن آثار هنری به اين سمت بروند بنابراين قصد داريم در حاشيهي نمايشگاهها کارگاه هم برگزار کنيم تا بتوانيم هنرمنداني را تربيت کنيم که به زمينههای مختلف هنری وارد شوند.
• باز هم نمايشگاهي در اين رابطه خواهيد داشت؟
بله بهطور حتم در رشتههاي مختلف هنري ازجمله هنرهاي تجسمي و زمينههاي ديگر نمايشگاههايي را داريم و در دستور کار خود قرار دادهايم.
• از لحاظ برگزاري نمايشگاه دچار مشکل مکان نيستيد؟
بله؛ یکی از مشکلات ما کمبود مکان براي برگزاري نمايشگاه است بنابراين با همکاري دستگاههاي ديگر مانند شهرداري اينگونه نمايشگاهها را برگزار ميکنيم و اگر فضايي مناسب براي اينکار داشته باشيم ميتوانيم محتواي نمايشگاهها را در طول سال تضمين کنيم بنابراين با توجه به ارتباطي که بين حوزههاي هنري سراسر کشور و همچنین با حوزهي هنري تهران وجود دارد ما ميتوانيم محتواي آن را با دستاوردهاي تجربي خود فراهم کنيم به شرط آنکه فضاي موردنیاز را در اختيار داشته باشیم.
• اطلاعرساني براي بازديد مردم چگونه بود؟
به هر حال هزينههاي زيادي صرف اطلاعرساني ميشود اما بازخورد خبري چنداني ندارد.
• به نظر شما چرا عليرغم تبليغات بازخورد کم است؟ در این رابطه چه بايد کرد؟
هزينههاي تبليغاتي زيادي صرف ميشود و فراخوانها هم به شکلهای مختلف اعلام ميشوند اما بازخورد بهگونهای نيست که انتظار داشته باشيم. دليل آن اين است که نمايشگاههاي ما استمرار ندارند و موقت است و يک دوره گالريها ممکن است تعطيل بمانند مثلاً در نگارخانهي شهيد آتشي گاهي نمايشگاه است و گاهي نيست. اگر روند استمرار پيدا کند کمکم توجه مردم هم نسبت به برگزاري دائمی نمايشگاهها جلب ميشود و استقبال صورت ميگيرد؛ آن موقع با نتيجهاي که ميگيريم ميتوانيم بگوييم که هزينههايي که در جهت تبليغات و اطلاعرساني کردهايم مثمر ثمر بوده است، البته مشکل ديگري که در شهر کرمان با آن مواجه هستيم اين است که آثار خوبي در اختيار داريم که ميتوانيم با آنها نمايشگاه برگزار کنيم ولي فرهنگ رفتن به گالري در بین مردم وجود ندارد و کمتر به آن توجه شده است.
• چه پيامي براي خانوادههاي علاقهمند به هنر داريد؟
خوب است خانوادههايي که فرزندانشان دنبال هنر هستند و به آن علاقه دارند به ديدن اين آثار بيايند زيرا اين بازديدها باعث ايجاد انگيزه و علاقه در آنها ميشود. هم اکنون فضاي بسيار خوبي فراهم شده که ميتوانند استفاده کنند تا هم اوقات فراغتشان پر شود و هم لذت ببرند بنابراين از جوانان دعوت ميکنم که به دیدن چنین گالريهایی که برپا میشود بيايند، عکاسي کرده و در فضاي مجازي از اين آثار استفاده کنند.
• چه برنامهاي براي ترويج هنر و برگزاري نمايشگاههاي هنري داريد؟
يک نمايشگاه کاريکاتور در موزهي صنعتي برگزار کرديم و قصد داريم در مکانهاي مختلف گالريها و نمايشگاههاي متفاوتي را داشته باشيم.
با اينکه هزينههاي محدودي در اختيار داريم اما با همين وضعيت هرماه دو نمايشگاه برگزار ميکنيم اما وقتي مخاطب استقبال نميکند ما هم در برگزاري گالريها دلسرد ميشويم.
میخواهیم يک گالري پيادهرو در چند نقطه از شهر داشته باشيم؛ جانمايي کرديم و به زودي با فضاسازي، پیادهروهایی که در محدودهي پر رفت و آمد قرار دارند را براي گالري پیادهرو آماده ميکنيم؛ البته بايد در پيادهروهايي اين کار را انجام بدهیم که عرض زيادي داشته و امکان برگزاري نمايشگاه در آنها وجود داشته باشد.
• چه سازمان و يا ارگاني در طرح گالري پیادهرو با شما مشارکت دارد؟
برگزاری اين گالري پیادهرو با همکاري و موافقت معاون فرهنگي و اجتماعي شهرداري کرمان است که در اينجا از حاج آقا حسيني معاون فرهنگي و اجتماعي شهردار کرمان که در اين امر با ما همکاري داشتهاند تا اين رويداد فرهنگي اتفاق بيافتد تشکر ميکنيم.
• آثار هنرمندان به مدت چند روز به معرض نمايش گذاشته شد؟
اين آثار، آثار برگزيدهي هنرمندان سراسر کشور بود و به مدت 10 روز، صبحها از ساعت 9 تا 11 و بعد از ظهرها از ساعت 3 تا 5 در نگارخانهي شهید آتشی بهصورت رایگان پذيراي بازدیدکنندگان بود.
• برای شما و تمام تلاشگران عرصهی هنر متعهد آرزوی توفیق داریم.
مهدیه جعفری