کرمان را می‌توان ویترین بزرگ گردشگری نامید؛ از آن‌جاکه هم بزرگ‌ترین بنای خشتی جهان را دارد، هم زیباترین شهر دست‌کند جهان را؛ هم کلوت دارد و هم دره؛ هم کویر دارد و هم دشت و این استان با توسعه‌ی صنعت گردشگری‌اش می‌تواند دوباره همان مکران شود برای رونق اقتصادی جنوب‌شرق کشور.
شهر کرمان اما در پراکندگی و تنوع داشته‌های گردشگری استان وضعیت ویژه‌ای دارد؛ یک شهر در آغوش کوه‌هایی به‌هم پیوسته با شش دروازه‌ی سترگ، دو قلعه‌ی محکم، 33 محله و جنگل دست‌کاشت، نام «دارالامان» را یدک می‌کشد. این ویترین بزرگ گردشگری، همه‌ی عناصر را برای جذب گردشگر داخلی و خارجی دارد و فقط نیازمند زیرساخت‌های فرهنگی و عمرانی و هم‌افزایی و همگرایی نهادهای دولتی و غیردولتی است؛ به همین دلیل، پنجمین دوره‌ی شورای اسلامی شهر کرمان با تشکیل کمیسیون گردشگری و اصناف به‌طور ویژه، و تصویب طرحی مدون به نام «محور گردشگری»، گام بزرگی برای توسعه‌ی اولین صنعت درآمدزای جهان در کرمان برداشته است که امید است این حرکت، روند مستمر و روبه‌رشدی داشته باشد.
شاخص‌های گردشگری شهری
با ارجاع طرح «محور گردشگری شهر کرمان» به معاونت معماری و شهرسازی شهرداری، مدیران و کارشناسان این معاونت کار خود را با تشکیل کارگروه و تهیه‌ی عکس و نقشه برای این مهم آغاز کردند.
معاون معماری و شهرسازی شهردار کرمان با اشاره به عضویت متخصصان صاحب‌نام و باتجربه در دو حوزه‌ی بافت تاریخی و گردشگری می‌گوید: در همین راستا جلسات متعددی با محوریت شهرداری کرمان، در کارگروه متشکل از کارشناسان دو نهاد شهرداری و میراث فرهنگی تشکیل شد.
مریم ایلاقی حسینی با بیان این‌که کرمان دارای شاخص‌های شهری گردشگری است، می‌افزاید: بناهای واجد ارزش تاریخی و معماری شهر کرمان، ظرفیت مطلوبی برای گردشگران داخلی و خارجی است.
وی اتصال بافت تاریخی با شهرسازی را امتیاز ویژه‌ی این ظرفیت می‌داند و بیان می‌کند: بافت تاریخی ارزشمند، بافتی است که ارتباط عملکردی تک‌بناهایش با ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن حفظ شده و با بافت‌های اطراف ارتباط عملکردی داشته باشد.
ایلاقی حسینی با بیان این‌که احیای بافت تاریخی نباید به‌صورت موضعی انجام شود، می‌افزاید: بافت تاریخی در شهرهایی چون یزد، به‌صورت منفرد و با فعالیت بخشی جدید احیا شده است.
معاون معماری و شهرسازی شهردار کرمان با اشاره به مجموعه‌ی گنجعلیخان اظهار می‌دارد: با گذشت سال‌ها هنوز هم زندگی کالبدی و ارتباط عملکردی در این مجموعه‌ی تاریخی ادامه دارد و مجموعه‌ی گنجلیخان، یادگار این حاکم بزرگ، هم‌چنان در دل شهر می‌درخشد.
ارتباط ساختاری بناهای تاریخی
اما بافت تاریخی شهر کرمان در گذر زمان و کم‌توجهی، آسیب فراوانی دیده است. با سفر به مرکز شهر و گذر از کوچه‌پس‌کوچه‌های تنگ و طولانی می‌بینیم بخشی از خانه‌ای یا تکه‌ای از طاقی، که از تاریخ و فرهنگ ریشه‌دار این شهر سخن می‌گویند.
ایلاقی حسینی علت تخریب و ناکارآمدی بخشی از بافت تاریخی کرمان را گسستگی و تغییر در ارتباط ساختاری و خروج آن از چرخه‌ی حیات می‌داند و تأکید می‌کند: حال باید بخشی از این ارتباط ساختاری را در جایگاه جهانی ببینیم و سهم خود از صنعت گردشگری به‌عنوان یکی از محرک‌های اصلی جذب سرمایه کسب کنیم.
به گفته‌ی وی احیا و بازآفرینی شهری بناهای تاریخی باید با رویکردی مبتنی بر ساختارهای فرهنگی و اجتماعی بوده و محرکی برای توسعه‌ی اقتصادی درون محله‌ها شود.
ایلاقی حسینی تعیین محور گردشگری و برنامه‌ریزی پیوسته در راستای احیای بناهای بافت تاریخی شهر را دستور کار این معاونت ذکر و تأکید می‌کند: معاونت معماری و شهرسازی شهرداری به‌عنوان نهاد سیاست‌گذار و برنامه‌ریز، نقش مهمی در این خصوص داشته و با هم‌فکری کارشناسان شهرداری و میراث فرهنگی طرح «محور گردشگری» کرمان را تهیه کرده است.
وی با اشاره به این طرح می‌گوید: ساختار کلی طرح «محور گردشگری» کرمان بر مبادی ورودی شهر کرمان و نوع حمل‌ونقل براساس نوع کاری یا تفریحی سفر در نظر گرفته شده است.
ایلاقی حسینی با اشاره به محدوده‌ی بافت تاریخی واجد ارزش در هسته‌ی مرکزی شهر کرمان می‌افزاید: اتصال ورودی‌ها به مسیرها و محل‌های قابل دسترسی به بافت تاریخی، شناسایی و روی نقشه پیاده شده است.
وی با بیان این‌که محورهای تعریف‌شده به‌عنوان مهم‌ترین و اصلی‌ترین محورها درنظرگرفته شده، می‌گوید: ضروری است تمام دستگاه‌های ذی‌ربط براساس زمان‌بندی و اولویت‌بندی این طرح، نسبت به تمرکز ارائه‌ی خدمات و ایجاد زیرساخت‌های مناسب گردشگری اقدام کنند.
زیرساخت‌های نرم و سختی که هنوز برای معرفی ظرفیت‌های گردشگری این شهر فراهم نشده‌اند و ظرفیت‌های رونق اقتصادی کرمان را مغفول نگه داشته‌اند.
ارتقای کیفیت عرصه‌های عمومی شهر
اما گردشگران برای رسیدن به تاریخ این شهر، راهی تاریک و طولانی در پیش دارند؛ از فرودگاه وارد کرمان شوند، یا از راه‌آهن، با اتوبوس بیایند، یا خودروی شخصی؛ معبری برای رسیدن به محور گردشگری تعریف نشده است. گردشگر شهری برای گردش در این شهر، هم مسیر می‌خواهد و هم راهنمای مسیر تا گنج‌های پیدا و پنهان کرمان را ببیند و در پیشگاه پشتوانه‌ی تاریخی‌اش زانو بزند.
معاون معماری و شهرسازی شهردار کرمان با اشاره به شناسایی بناهای واجد ویژگی‌های تاریخی در محور گردشگری خاطرنشان می‌کند: شهرداری کرمان این بناها را به صورت موضعی – موضوعی شناسایی کرده و نسبت به طراحی و مرمت بدنه و دیواره‌ها طبق ضوابط نما، سیما و منظر شهری اقدام می‌کند.
وی با اشاره به مرمت و به‌سازی بافت تاریخی کرمان می‌گوید: با زنده نگه‌داشتن ارزش‌های محیطی و بصری بافت تاریخی شهر و ایجاد مسیرهایی برای چشم‌انداز معابر و مناظر شهری، کیفیت عرصه‌های عمومی شهر ارتقا یابد.
ایلاقی حسینی از کرمان به‌عنوان شهر شش‌دروازه نام می‌برد و بیان می‌کند: کرمان در گذشته شش‌دروازه و برج و بارو داشته، ولی اقدامات در زمینه‌ی معرفی این ظرفیت کم‌رنگ بوده است.
وی از شناسایی دروازه‌ها و دیوارهای شهر و مکان‌یابی آن‌ها روی نقشه خبر می‌دهد و خاطرنشان می‌کند: مطالعات اولیه بر روی شش‌دروازه و دو قلعه‌ی دختر و اردشیر توسط مشاور قوی انجام شده و فازهای بعدی محور گردشگری در دست طراحی است.
معاون معماری و شهرسازی شهردار کرمان احیا و طراحی این خاطره‌ی تاریخی را ضروری می‌داند و می‌افزاید: بناهای تاریخی، اماکن فرهنگی، محورهای سیاسی و فضاهای تفریحی برای احیای «محور گردشگری شهر کرمان» شناسایی و به‌سازی می‌شوند.
فاطمه آرا
