فایده و ضرر نمایشهای آنلاین
علیرضا فدایی کرمانی - پس ازهمهگیری ویروس کرونا اولین مراکزی که از سوی دولت و وزرات فرهنگ وارشاد جهت جلوگیری از شیوع این بیماری تعطیل شد مراکز فرهنگی و هنری و در راس آن سالنهای سینما و نمایش بود. اتفاقی که از سوم اسفندماه گذشته و در پی ابلاغ وزارت ارشاد همچنان ادامه دارد.
سینمای ایران با وجودتمام ضعفهای خود از مرحلهی تولید تا نمایش فیلمها سالهاست که چشم به گیشهی فروش سالنهای سینما در ایام نوروز و فروردین ماه دارد. بخش مهمی از چرخهی اقتصادی سینما به همین ایام بستگی دارد و خوش اقبال فیلمهایی که در این بازهی زمانی مجال اکران مییابند. اما امسال همانطور که اشاره شد وضعیت به گونهای دیگر رقم خورد و تعطیلی سالنهای سینما تاثیر منفی فراوانی در پی داشت. بنابراین باید راهکاری برای عبور از این مشکل اندیشیده میشد و بهترین آن نمایش آنلاین فیلمها از طریق سایتهای انتشار فیلم مانند «فیلیمو» و «نماآوا» و... بود که بعد از کلی بحث و نظر خواهی بالاخره اولین فیلم برای این شیوهی نمایش در وضعیت کنونی انتخاب شد و آن فیلم «خروج» آخرین ساختهی ابراهیم حاتمیکیا بود که در جشنواره فجر حواشی فراوانی درپی داشت و نظرات متفاوتی در مورد آن مطرح شد. فیلمی که پیش بینی میشد با وجود ضعفهای فراوان خود در ساختار به جهت آخرین حضور فرامرز قریبیان در سینما به عنوان بازیگر در این فیلم و همچنین سیل علاقمندان آثار حاتمیکیا و لحن نسبتا انتقادیاش در گیشه موفق خواهد بود. اما این پیشبینی درست از کار در نیامد و اولین تجربهی سینمای ایران در زمینهی اکران اینترنتی تجربهی خوبی نبود. انتشار نسخهی قاچاق فیلم خروج در فضای مجازی تنها چند ساعت پس از آغاز اکران اینترنتی آن نشان داد برای استمرار این کار در خصوص فیلمهای دیگر باید به فکر چارهای دیگری به جز اکران آنلاین آن در فیلیمو و نماوا بود.
پس از اینکه فیلم خروج در فیلیمو و نماوا بهصورت آنلاین اکران شد، ۳۴ هزار نفر بلیت فیلم را به قیمت ۱۲ هزار تومان خریداری کردهاند و ۶ ساعت فرصت داشتند که این فیلم را به صورت انلاین تماشا کنند. با فروش این تعداد بلیط انلاین خروج توانست درآمدی بیش از ۴۰۷ میلیون تومان برای این اکران آنلاین بهدست آورد اما اتفاق بعدی زمانی افتاد که چند ساعت پس از آن نسخهی قاچاق فیلم در فضای مجازی دستبهدست شد. اتفاقی که بسیار دلیل آن را حفرههای امنیتی سامانههای فیلیمو و نماوا میدانند. باید توجه داشت که اگر فیلمی در سایتی بارگذاری شود، نمیتوان جلوی قاچاق آن را گرفت پس گریزی از این اتفاق نیست. پس از این اتفاق بود که طباطبایینژاد دبیر کل ستاد مبارزه با تکثیر و عرضه غیر مجاز آثار سینمایی و سمعی و بصری در این باره گفت: که «نتفلیکس» یکی از موسسات و سایتهای معروف و بزرگ پخش فیلم در جهان هم نمیتوانست جلوی قاچاق فیلم خروج را بگیرد. اما آیا این حرف به این معنی است که نتفلیکس هم مانند فیلیمو و نماوا داری حفرههای امنیتی است؟
حالا که سینماها تعطیل هستند و اکران عمومی تا زمان نامحدود وجود ندارد و با بروز این اتفاق هیچ تهیه کننده دیگر حاضر به چنین ریکسی نیست که فیلم خود را به صورت آنلاین نمایش دهد و در نتیجهی این عدم رعایت قانون کپی رایت و زیر پا گذاشتن اخلاق که متاسفانه سالهاست در کشور ما رایج است، باعث میشود که هم تهیه کنندگلن سینما متضرر شوند و هم تماشاگران از تماشای فیلم در چنین وضعیتی محروم شوند و جالب است که نمایش آنلاین فیلم چندین سال است که در اروپا و امریکا و در کشورهایی نظیر ژاپن با کمترین مشکل و در حال انجام است و مختص این دوران کرونایی هم نیست.
در این میان اما مدتی است که برخی مستندسازان در دوران قرنطینهی خانگی اقدام به نمایش آنلاین آثار خود در اینستاگرام نموده اند. مستندسازان کرمانی هم در این اقدام حصور موثری دارند. این اتفاق تا کنون تا حدودی مورد توجه مخاطبان سینما به خصوص علاقمندان سینمای مستند قرار گرفته است.اما این اقدام مشکلاتی نیز در پی دارد که موجب عدم استقبال مخاطب در صورت استمرار این کار می شود. اولین دلیل عدم استقبال هزینهی تماشای فیلم، آن هم در اینستاگرام است که چندان به صرفه نیست. اما مشکل دیگر تماشای فیلم از قاب گوشی موبایل است که به جهت کوچکی قادر به نشان دادن کیفیت واقعی و جزییات یک اثر سینمای چه در زمینهی تصویر و چه صدا نیست. در کنار این موارد برخی سازمانها و ارگانها نیز اقدام به تولید وبرنامهسازی در بستر فضای مجازی نمودهاند که در این میان شهرداری کرمان تا کنون برنامههای جالبی تحت عنوان «کرمانی شو» در جهت آگاهسازی مردم و همچنین ایجاد فضای شاد و مفرح در خانوادهها نموده که مطمنا نقدهایی هم در جهت بهتر شدن بر این برنامهها وارد است اما بههرحال باید به این نکته توجه داشت که نمایش آنلاین فیلم یا پخش زندهی برنامههای ترکیبی در فضای مجازی تجربهی نویی است که تنها راه ارتباط یک اثر سینمایی با تماشاگران و همچنین سازمانهایی مانند شهرداری با همشهریان و مردم در زمان بروز چنین حوادثی است. بنابراین باید به آن نگاهی عمیقتر داشت و مطمئنا طی آزمون و خطا میتوان به راههایی برای بهتر شدن کیفیت این ارتباط رسید و همچنین راهکارهایی برای رفع مشکلات آن اندیشید؛ راهکارهایی که بخشی از آن در دست مدیران فرهنگی است و بخش دیگر آن به رعایت قانون کپی رایت و اخلاق از سوی مخاطبان بستگی دارد.