اشاره: ثبتنام شوراهای اجتماعی محله که برای مشارکت بیشتر مردم و اهمیت دادن به نظرهای اهالی محلهها در دستور کار معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری کرمان قرار گرفته، از هفتۀ جاری آغاز شده است.
شکلگیری شوراهای اجتماعی محله، در واقع نشانگر حرکت به سمت اقدامات اصولی و تخصصی در بخشهای ستادی و تشکیلاتی است، اما اینکه شکلگیری شوراهای اجتماعی محله همانگونه که روی کاغذ و در اساسنامهها و آییننامهها آمده است، اجرا شود و مفید باشد، بخش عمدۀ آن به تکتک افراد جامعه و فعالان و کنشگران ساکن در محلهها بستگی دارد.
شوراهای اجتماعی محله با فرایندی اصولی و حوصلۀ کافی، در هر محله تشکیل میشود تا 15 نفر نمایندۀ اقشار مختلف مردم در هر محله، نسبت به انتخاب فردی شایسته و فعال به نام شهردار محله اقدام کرده و اهالی هر محله از این طریق ارتباط دوسویه و عملیاتی با واحدهای مختلف شهرداری برقرار کنند.
اساسنامۀ شوراهای اجتماعی محله نیز، برگرفته از تجربۀ 14 سالۀ اخیر و نظرهای شهرداران محله و کارشناسان فرهنگی اجتماعی شهرداری کرمان و البته متناسب با نمونههای سراهای محله و آییننامۀ شهرداران محلۀ کلانشهرهای تهران و مشهد است؛ ضمن اینکه در حال حاضر، دو کلانشهر دیگرِ شیراز و اصفهان نیز براساس همین آییننامه، مشغول انجام این فرایند هستند.
همچنین برای نخستینبار در شهر کرمان، شورای اسلامی شهر لایحۀ پیشنهادی و کارشناسی مذکور را که ازسوی معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری کرمان به صحن علنی شورا رسیده بود، با اصلاح چندین بند و تذکرات لازم در خصوص برخی مفاد آن، به تصویب رساند؛ بنابراین، این طرح ضمن قانونی بودن، مصوبۀ شورای اسلامی شهر و تأیید فرمانداری کرمان را نیز دارد.
علاوه بر بررسی جزییات طرح در شورای اسلامی شهر کرمان نیز، فرایند انجام عملیات این طرح، نیاز به زیرساختهای الکترونیکی، سایت، درگاههای ورود اطلاعات، تشکیل کمیتۀ راهبردی و تدوین دستورالعملهای اجرایی و شیوهنامۀ مربوط داشته که هماکنون، تمام این فرایندها به پایان رسیده و ثبتنام شوراهای اجتماعی محله شروع شده است.
برای بررسی فرایند انتخابات شوراهای اجتماعی محله و همچنین وظایف این شوراها، با مهدی حمزهپور، مدیر اجتماعی گردشگری معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری کرمان، به گفتوگو نشستیم.
آقای حمزهپور! دربارۀ ضرورت و چرایی موضوعی به نام شوراهای اجتماعی محل توضیح دهید.
موضوع شهرداران محله در کرمان مسبوق به سابقه است و حداقل سابقۀ برخی از شهرداران محله در کرمان، به 12 تا 14 سال قبل برمیگردد، اما در هیچ دورهای فرصتی فراهم نشده بود تا مقولهای به نام مشارکت اجتماعی و یا تشکیل شوراهای اجتماعی محلهها که اتفاقاً اساس کار و فلسفۀ وجود شخصی به نام شهردار محله به نمایندگی اهالی یک محله است، مطرح شود و شکل بگیرد. به گمان من که سالها سابقۀ کار در حوزۀ معاونت فرهنگی اجتماعی دارم، ضمن احترام به زحماتی که در ادوار گذشته در این زمینه کشیده شده، واقعاً باید قدر صبر و حوصله و تمایل و نگاه کارشناسی شهردار کرمان به اصلاح ساختارهای معیوب و پرهیز از سمبلکاری و اقدامات شعاری را دانست و امیدوارم شوراهای اجتماعی محلههای کرمان پس از اینهمه نفرساعت کارِ کارشناسی و استفاده از تمام ظرفیتها و تجارب داخل و خارج استان، آغازی مردمی و باشکوه داشته باشند.
ازجمله ابهاماتی که در شکلگیری شوراهای اجتماعی محله وجود دارد، چگونگی برگزاری انتخابات این شوراهاست؛ در خصوص چگونگی برگزاری انتخابات شوراهای اجتماعی محله توضیح دهید.
انتخابات شوراهای اجتماعی محله، مثل سایر انتخابات رایج ازجمله انتخابات مجلس شورای اسلامی یا شوراهای اسلامی شهر و روستا برگزار نمیشود و اینگونه نیست که بهطور مثال در یک روز جمعه، مردم پای صندوقهای رأی حضور پیدا کنند و به منتخبان خود رأی دهند؛ بلکه فرایند انتخابات شوراهای اجتماعی محله، کاملاً متفاوت است. ابتدا در فاز نخست، تعدادی محله بهصورت پایلوت انتخاب میشود و طبق آییننامۀ انتخابات شوراهای اجتماعی محله، محلههایی که انتخاب میشود، 14 روز کاری تحت پوشش تبلیغات قرار میگیرند و طی این مدت، علاقهمندان از اقشار مختلف که در اساسنامۀ شوراهای اجتماعی محله ذکر شده، فرمهای مخصوص به انتخابات شوراهای اجتماعی محله را پُر میکنند و سپس رزومههای افرادی که ثبتنام کردهاند، توسط اعضای حقوقی شوراهای اجتماعی بررسی میشود و در نخستین جلسه که با حضور شش نفر عضو حقوقی شورا، شهردار محلۀ سابق و نمایندۀ شهرداری برگزار میشود، از بین بهترینهای هر قشر، یک نفر انتخاب خواهد شد. بهطور مثال از بین جوانانی که رزومۀ خود را ارایه کردهاند، توسط اعضای حقوقی شورا، سه نفر بهعنوان بهترینها انتخاب میشوند و در نهایت از بین این تعداد، یک نفر بهعنوان نمایندۀ جوانان محله در شورای اجتماعی محله، انتخاب میشود.
در ادامه، پس از انتخاب تمام اعضای حقیقی شورا، 15 عضو حقیقی و حقوقی شورا، یک نفر را به مدت دو سال بهعنوان رییس شورا و شهردار محله انتخاب میکنند.
همچنین شوراهای اجتماعی محله، باید حداقل ماهانه یکبار جلسه داشته باشند که طی این نشست، شهردار محله گزارش پیگیری مصوبات شورا را ارایه میکند.
در این شورا یک نفر بهعنوان نمایندۀ معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری و دبیر شورای اجتماعی محله نیز حضور دارد که حق رأی ندارد، اما تاریخ جلسات را هماهنگ کرده و مغایرت قوانین را متذکر میشود.
بنابراین، انتخابات در محلههای مختلف شهر در یک بازه زمانی بلندمدت برگزار خواهد شد؟
بله، معاونت شهرسازی و معماری شهرداری کرمان، براساس تعاریفی که در خصوص محله وجود دارد، در حال شناسایی محلههاست که تاکنون حدود 70 محله مشخص شده و انتخابات شوراهای اجتماعی محله به ترتیب در محلهها برگزار میشود و شوراها شکل میگیرند.
به تبلیغات شوراهای اجتماعی محله اشاره کردید؛ اکنون، تا حدودی تبلیغات محیطی و فضای مجازی شروع شده، آیا شاهد تبلیغات خاصی در محلهها نیز خواهیم بود؟
طبق آییننامۀ برگزاری انتخابات شوراهای اجتماعی محله، در محلهای که قرار است انتخابات برگزار شود، تبلیغات گستردۀ محیطی خواهیم داشت؛ به این شکل که علاوه بر نصب بنر در ورودی و خروجی محله، مراکز مهم محله شناسایی و تحت پوشش تبلیغات قرار میگیرد و ضمن پخش تراکت، در مراکز مهم نیز پوستر نصب خواهد شد تا تمام اهالی محل، آگاهی لازم را نسبت به ثبتنام و برگزاری انتخابات پیدا کنند.
اعضای حقیقی و حقوقی شوراهای اجتماعی محله، شامل چه افرادی است؟
امام جماعت منتخب مسجد محل، مدیر مدرسۀ منتخب، نمایندۀ منتخب سمنها و تشکلهای مردمی، نمایندۀ منتخب بانوان محل، نمایندۀ منتخب سالمندان، نمایندۀ منتخب جوانان محل، نمایندۀ منتخب کسبۀ محل، رابط پایگاه بهداشت، رابط کلانتری، رابط بسیج، رابط کانون مساجد، نمایندۀ شاغلان دولت، نمایندۀ منتخب نخبگان و اساتید دانشگاه، نمایندۀ شهرداری منطقه و نمایندۀ دفتر شورای اجتماعی محلهها، 15 عضو شورای اجتماعی هر محله را تشکیل میدهند.
در این شوراها، امام جماعت محل نقش پررنگی دارد و بهویژه بر نحوۀ جذب و هزینهکرد کمکها و مشارکتهای مردمی نظارت میکند.
همچنین زیرمجموعۀ شوراهای اجتماعی محله، کارگروههای تخصصی با حضور شهروندان و جوانان آگاه و متخصص با راهبری نمایندۀ جوانان عضو شورا تشکیل میشود و فعالیت خود را بهعنوان رکن مشورتی شورای اجتماعی محله در شناسایی مسایل و وضعیت محله، بررسی و ارایۀ راهکارهای تخصصی و کمک به اجرای برنامههای محله انجام میدهد.
آیا اعضای شوراهای اجتماعی محله و یا رییس شورا و شهردار محله، حقوق و حقالجلسهای دریافت خواهند کرد؟
خیر، اعضای شوراهای اجتماعی محله، بهصورت کاملاً افتخاری فعالیت میکنند و هیچگونه حقوق و حقالجلسهای دریافت نخواهند کرد.
آقای حمزهپور، ازجمله سوالاتی که برخی مطرح میکنند، این است که با توجه به نزدیکی به انتخابات مجلس شورای اسلامی، چه تضمینی وجود دارد که شوراهای اجتماعی محله، برای جناحهای سیاسی و یا نامزدهای انتخاباتی خاصی کار سیاسی و انتخاباتی انجام ندهند؟
طبق اساسنامه، شوراهای اجتماعی محله به هیچوجه حق فعالیت انتخاباتی ندارند و وظیفۀ این شوراها، براساس تأکید همیشگی رهبر معظم انقلاب، تلاش برای مشارکت و حضور حداکثری مردم در انتخابات است. درواقع یکی از کارکردهای شوراهای اجتماعی محله، تشویق و ترغیب مردم به حضور در مناسبتهای ملی مذهبی ازجمله دهۀ فجر و راهپیمایی 22 بهمن، روز قدس و غیره و حضور حداکثری در انتخابات مختلف است؛ البته اگرچه امکان دارد هر یک از اعضای شورای اجتماعی محله، سلایق سیاسی مربوط به خود داشته باشند، اما به هیچوجه حق بروز و ظهور سلایق خود را در شورا و در محله ندارند و فقط باید زمینۀ مشارکت هرچه بیشتر اهالی محله در پای صندوقهای رأی انتخابات مختلف و شرکت در مناسبتهای ملی مذهبی را فراهم کنند.
همانطور که در اخبار آمده بود، قرار است شورای راهبردی شوراهای اجتماعی محله نیز تشکیل و با حضور نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه کرمان، تشکیل جلسه دهد؛ اعضای این شورا چه کسانی هستند و وظایف این شورا چیست؟
در شورای راهبردی، شهردار کرمان بهعنوان رییس شورای راهبردی، یک نفر از اعضای کمیسیون فرهنگی، هنری و بانوان شورای اسلامی شهر، یک نفر از اعضای کمیسیون اجتماعی، ورزش و جوانان شورای اسلامی شهر، معاون فرهنگی اجتماعی شهردار، دو نفر از معاونان شهردار کرمان مرتبط با شوراهای اجتماعی محله شامل معاون خدمات شهری و معاون فنی و امور زیربنایی، شهرداران مناطق چهارگانه و دو نفر صاحبنظر شامل یک نفر دانشگاهی و یک نفر حوزوی حضور خواهند داشت؛ ضمن اینکه مدیران دستگاههای مرتبط که نمایندههای آنها در شوراهای اجتماعی محله عضو حقوقی هستند، در جلسات این شورا شرکت خواهند کرد.
وظایف شورای راهبردی نیز عبارتند از برنامهریزی، سیاستگذاری و نظارت کلی، بررسی و تصویب طرحها، آییننامهها و دستورالعملها و بررسی گزارش فعالیت دبیرخانۀ شورای اجتماعی محلهها برای ارسال به شورای اسلامی شهر؛ ضمن اینکه جلسات این شورا حداقل سالی یکبار به پیشنهاد معاون فرهنگی اجتماعی شهردار و بهمنظور تعیین سیاستگذاری و ابلاغ اهداف میانمدت تشکیل میشود.
حرف آخر.
فرهنگ شهرها و به تبع آن فرهنگ محلهها، ابزار قدرتمندی برای کنترل توسعۀ شهری و محلهای و بازسازی هویت و میراث شهری و هدایتکنندۀ ساختوساز معماری شهری و محلهای است؛ ضمن اینکه فرهنگ محلهای میتواند از نزدیک و بهطور مسالمتآمیزی مسایل اجتماعی محله مانند جرم، خشونت و آسیبها و ناهنجاریهای اجتماعی را کاهش داده و رضایت خاطر و امنیت شهروندان را فراهم آورد؛ بنابراین، برای دستیابی به آنچه بیان شد، بهترین کار واگذاری مدیریت برنامههای مربوط به شهروندان، به خودشان است که در همین راستا شوراهای اجتماعی محله با رویکرد محلهمحور و افزایش مشارکت مردم در مدیریت شهری، در حال شکلگیری است و امیدوارم با همکاری و مشارکت مردم و بهویژه شخصیتهای تأثیرگذار در محلههای مختلف شهر کرمان ازجمله شهرداران محلۀ سابق، بتوانیم این کار بزرگ و مهم را به سرانجام برسانیم.
محمدرضا احمدی